Is het toeval, onnodig of broodnodig om 10 jaar later … nog steeds maandelijks een lezing te geven waarmee we Second Victim uit de taboesfeer proberen te halen?

Meer dan 10 jaar geleden werd onze onderzoekslijn rond Second Victim opgestart binnen de faculteit Geneeskunde van de KU Leuven. De aanleiding was een examenavond op een hete dag in juni. Het waren twee artsen die me tijdens hun mondelinge examen, en die vlak na elkaar aan de beurt kwamen, vertelden over een ernstig incident dat ze meegemaakt hadden en welke blijvende impact het op hen had. Ik heb die nacht niet goed geslapen … en nam de volgende dag contact op met mijn collega’s van Institute for Healthcare Improvement te Boston … toen ging de bal aan het rollen en brachten we het Second Victim gedachtengoed op de agenda in België.

In 2011 ging Deborah Seys, als masterproefstudente, nu gedoctoreerd en isDr. Seys nog steeds als postdoctoraal onderzoeker verbonden aan het LIGB, met dit onderwerp aan de slag. Ze verzamelde de eerste data rond Peer Support systemen en schreef twee literatuur reviews. Uit je masterproef drie internationale publicaties halen … je moet het maar doen. Eentje over het concept Second Victim, eentje over ondersteuningsmechanismen en een manuscript over Peer Support in Vlaamse algemene en psychiatrische ziekenhuizen. Ze werden allen gepubliceerd in internationale tijdschriften en worden vandaag de dag nog vaak geciteerd. Nu in 2022 dienen de literatuurreviews als opstart voor het uitwerken van een nieuwe internationale definitie rond “Second Victim” voor het European Research Network on Second and Third Victim (ERNST-COST).

Na deze eerste verkennende onderzoeksfase ging Dr. Eva Van Gerven in haar doctoraatsonderzoek dieper in op het thema. Verschillende studies werden uitgevoerd waarbij kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeksmethoden gebruikt werden. Opleidingen werden uitgewerkt en Second Victim kreeg een plek in het FOD Patient Safety contract voor de Belgische ziekenhuizen. Eva publiceerde haar onderzoek in o.a. Medical Care en de BMJ Open. Op basis van haar doctoraat werd nadien in Nederland de impact en duurtijd van reacties op Second Victims verder onderzocht en gepubliceerd in BMJ Open, in Journal of Nursing Management en in European Journal of Public Health. Tijdens de COVID pandemie lag haar onderzoek aan de grondslag van de Power To Care bevragingen binnen De Zorgsamen en Sciensano.

In de voorbij jaren gaven we tal van lezingen op basis van deze onderzoeken en bleef het thema aandacht krijgen, zoals recent nog bij de deelpopulatie van Anesthesiologen, zoals gepubliceerd door Kristof Nijs in IJQHC.

Hoewel je zou denken dat het thema momenteel goed gekend is, alsook stilaan van de congresagenda zou verdwijnen, is het omgekeerde waar. Er blijft toch een taboesfeer hangen rondom dit thema. Op zaterdag 12 maart 2022 organiseerde de Orde der Artsen – Vlaams Brabant daarom een online symposium over “Artsen zijn (net als) mensen, ook in crisistijden”. Tijdens dit symposium, onder leiding van Prof. An Sermon en Dr. An Haekens, lichtte ik de verschillen en overeenkomsten toe tussen de impact van een patiëntveiligheidsincident (Second Victim) en de impact van de COVID19-pandemie op de arts. Hiervoor kon ik beroep doen op de gegevens uit het onderzoek van De Zorgsamen dat gepubliceerd werd in IJQHC alsook de publicatie die binnenkort verschijnt in Journal of Patient Safety.

BEKIJK DE OPNAME VAN DIT SYMPOSIUM HIER: https://vimeo.com/688379798/05a8d0595f (lezing start vanaf minuut 10)

De huidige aandacht vanuit de medische wereld voor dit thema is niet toevallig. Gezien we steeds meer open communiceren met patiënten en naasten, worden artsen en andere zorgverleners ook steeds meer open over de impact die deze onbedoelde schade heeft op hen. Recent publiceerden het LIGB-KULeuven en het Vlaams Patiëntenplatform nog een Raamwerk voor Open Communicatie na een Patiëntveiligheidsincident. Dit raamwerk werd opgesteld in samenwerking met Zorgnet Icuro, de Orde der Artsen, Assuralia, NVKVV, de Vlaamse vereninging voor ombudsdiensten en de Vlaamse Vereniging voor Hoofdartsen. Wat stilaan gekend wordt in de sector onder de noemer “Open Disclosure” zal de volgende jaren steeds meer aandacht krijgen.

Deze Open Disclosure zorgt dat artsen, maar ook andere zorgverleners en zelfs dierenartsen, het taboe dat nog steeds heerst over Second Victim, stap voor stap achter zich laten. Persoonlijk denk ik dat, indien er één positief punt uit de COVID pandemie moet behouden blijven, dat het de openheid is om als zorgprofessionals te durven praten over de druk die er op hen heerst en wat deze druk met ons als mens doet. Dat was dan ook de reden waarom Arts In Nood op 29 maart 2022 een avondsymposium organiseerde rond Second Victim. Arts in Nood stelt zich tot doel om samen met andere betrokken organisaties en de overheid een preventiekader te creëren om zoveel mogelijk te voorkomen dat artsen met ernstige psychosociale problemen te kampen krijgen en om tijdig eventuele problemen te kunnen detecteren en aan te pakken. Tijdens het avondsymposium, dat ik wegens een Covid besmetting vanuit quarantaine mocht volgen, ging ik online in gesprek met Dr. Michel Bafort, voorzitter van Arts in Nood en met Dr. Bart Van Daele, psychiater maar voor mij een oude bekende. Met Bart werkte ik aan het begin van mijn loopbaan op Gasthuisberg samen, hij was er de CEO, ik was er toen stafmedewerker Operationeel Beleid. Nu zoveel jaren later, mochten we in gesprek gaan over de impact van patiëntveiligheidsincidenten op artsen en wat de rol daarbij is van psychologische veiligheid.

BEKIJK DE OPNAME VAN DIT SYMPOSIUM HIER: https://webinars.artsinnood.be/webinar/second-victim